Van mijn jeugdjaren herinner ik me dat we in de zondagsviering tweemaal gingen staan: bij het evangelie en bij de geloofsbelijdenis. Verder záten we de héle mis, zelfs als de priester binnen kwam en ook als hij op het einde de zegen gaf. Waarom het zo was, weet ik niet. En of het bewust zo aangeleerd was, weet ik ook niet. Later was mijn conclusie: onze liturgie is een zitliturgie geworden. Maar beseffen we nog wat de afwisseling van lichaamshoudingen tijdens de viering betekent voor ons geloof?
Deelnemen aan de liturgie vraagt van elke kerkganger actieve deelname. We zijn niet alleen geestelijk aanwezig, maar ook lichamelijk. Er zijn enkele principes: staan staat voor eerbied. Het is de eigenlijke gebedshouding, omdat Christus is opgestaan uit het graf. Zitten is een ontspannen houding en vooral bedoeld om te luisteren. En knielen betekent nederigheid.
Als de priester binnenkomt, gaan we staan. We blijven staan bij de schuldbelijdenis en het Gloria tot en met het openingsgebed en gaan dan zitten bij de eerste lezing. De inleiding van de mis moet daarom ook niet te lang zijn en niet een soort preek worden. En bij lange concertmissen is het ook wat lastig om zo lang te blijven staan.
Omdat Jezus zelf aan het woord komt, gaan we uit eerbied staan bij het evangelie. Bij de preek zitten we om aandachtig te kunnen luisteren. Als het goed is, is de preek ook telkens nieuw en aangepast aan de actualiteit. En dat vraagt om concentratie. We gaan weer staan bij de geloofsbelijdenis en de voorbede.
Als de prefatie wordt aangeheven gaan we weer staan: ‘Verheft uw hart’. We laten dat met ons lichaam zien. Tijdens het eucharistische gebed is de eigenlijke houding knielen. Niet iedere kerk heeft knielbankjes, en dan is staan het beste alternatief. Vanaf het Onzevader staan we weer tot aan de uitreiking van de H. Communie. En als de priester na de H. Communie het slotgebed uitspreekt en de zegen geeft, staan we weer.
Als we de bedoeling van de houdingen voor ogen houden voelt het heel natuurlijk aan. Het sterkt een bewuste beleving van onze liturgie. Een kwestie van wennen.
Ron van den Hout
bisschop van Groningen – Leeuwarden