We discussiëren wel eens over het lezen van de Bijbel, of dat letterlijk moet of symbolisch. Maar wat verstaan we onder ‘letterlijk’? Betekent het ‘historisch gebeurd’? We gebruiken het woord ‘letterlijk’ niet altijd zorgvuldig. Soms zeggen we: “Het feest is letterlijk in het water gevallen.” We bedoelen dan dat het de hele dag heeft geregend. Het feest is dus figuurlijk in het water gevallen.
Ik durf de stelling aan: we moeten de Bijbel letterlijk lezen. Maar dan moet ik er wel bij zeggen wat ik daarmee bedoel. Ik bedoel dat we de Bijbel moeten lezen zoals deze bedoeld en geschreven is. Als de Bijbel beeldspraak gebruikt – bijvoorbeeld ‘God strekt zijn arm uit’ – dan moeten we het ook als beeldspraak lezen. God heeft geen lichaam en ook geen arm. We spreken in beelden over Hem om uit te drukken dat Hij zijn volk Israël gered heeft met kracht. Letterlijk lezen is dan rekening houden met de beeldspraak.
Als de schrijver van het eerste hoofdstuk van de Bijbel vertelt over de schepping in zeven dagen, gebruikt hij de wetenschap die in die tijd gangbaar was en de mythische verhalen die in die tijd in omloop waren (6e eeuw voor Christus). Hij had niet de wetenschappelijke kennis van nu. De schrijver heeft geen historisch verslag willen geven volgens de eisen van deze tijd. Als ik zeg dat we het scheppingsverhaal letterlijk moeten lezen, bedoel ik niet historisch, maar dan bedoel ik: zoals de schrijver het bedoeld heeft. De schrijver heeft willen zeggen dat hij ervan overtuigd is dat alles wat hij ziet uit God voortkomt. Hij kon dat niet anders verwoorden dan met de verhalen van zijn tijd.
Er zijn ook Bijbelverhalen die wel historisch zijn en dus ook zo gelezen moeten worden. We kunnen dat bijvoorbeeld zeggen van koning David. Dan nóg speelt de blikrichting van de schrijver een rol. Vaak heeft hij een bedoeling met de manier waarop hij de gebeurtenissen vertelt. Dat proberen te ontdekken is Bijbel lezen.
Ron van den Hout
bisschop van Groningen – Leeuwarden